Perfect passend bij het thema van de avond was 20 december een bijzonder koude en donkere dag. In het indrukwekkende Podium Mozaïek in Amsterdam West was het daarentegen gemoedelijk warm. Yalda vindt haar oorsprong in het huidige Iran en wordt jaarlijks op de kortste dag van het jaar gevierd. De naam verwijst ook wel naar het begin van de veertig dagen durende winter, wat qua lengte in Nederland natuurlijk als muziek in de oren klinkt. Deze viering van het wederkeren van het licht is een traditie die al eeuwen teruggaat en heeft inmiddels verschillende broertjes en zusjes in de rest van de wereld. Dit was mijn eerste bezoek aan een evenement van Stichting Granate, die meerdere malen per jaar evenementen organiseert met betrekking tot poëzie, film en andere vormen van cultuur.

Sfeerimpressie Bij binnenkomst werd ik verwelkomd door een zee aan kaarsjes en een opstelling waarbij de tribune haast onderdeel leek van het podium. Er hing een rode gloed in de zaal en bij het plaatsnemen groetten omzittenden elkaar. De vlotte, mooi geklede presentatrice kondigde de initiatiefnemer van de avond aan, Nafiss Nia; met een ‘slash’ carrière om U tegen te zeggen. De dichtster en oprichtster van Stichting Granate beet de spits af met een bloemlezing van Hafez. Behalve dat haar zwoele stem mij zelf al kippenvel gaf, maakte Nafiss het onbetwistbaar hoe poëtisch en rijk de Iraanse taal is. Hier was aan het einde van de avond al helemaal niets meer tegenin te brengen. Naderhand werd, voorafgaand aan de lekkernijen, nog maar eens benadrukt hoe veel poëtischer Iraniërs zijn dan Europeanen. Een instemmend geluid volgde uit de zaal.

Naast de Koran zou er in elk Iraans huis een dichtbundel van Hafez zijn en misschien zelfs nog wel meer Hafez dan Korans. De toeschouwers lachten hierom smakelijk. Deze opmerking resulteerde in een meer dan indrukwekkend spel waarbij Nafiss Nia -in het Farsi een regel van Hafez voorlas en er uit de zaal een luide recitatie van de volgende regel kwam. Ook werd Hafez gebruikt voor het vragen van advies; en wat beter te vragen zo aan het einde van het jaar wat het volgende jaar zou brengen? De bedoeling is om een willekeurige bladzijden open te slaan om de vraag te beantwoorden. Het antwoord zit meestal in de laatste strofe wat ditmaal werd vertaald als: “Men verlangt van een ander wat het zelf bezit.” De interpretatie bleef natuurlijk over aan jezelf, maar Nafiss interpreteerde het als “Je weet niet wat je hebt. We moeten minder klagen.”

De lekkernijen bestonden uit eerst een mooi bakje met een cakeje, granaatappel en noten. Er werd ons verteld dat de granaatappel stond voor wedergeboorte en de noten voor rijkdom en welvaart. Later op de avond werd ons ook watermeloen voorgeschoteld wat ziekte tegen zou gaan. Tijdens de eerste lekkernijen werd door de eerste overtreder van de radiostilte Jingle Bells ingezet en al snel deed de hele zaal mee. Het werd een interessante fusie tussen Yalda en het verwante kerstfeest. Na deze openbare, doch feestelijke schandpaal zorgde de telefoon-regel enerzijds voor een angstig controleren van de stilte-modus, maar ook voor een mogelijkheid voor het doorbreken van een zangcarrière.

Overgang en vergankelijkheid

Over het geheel van de avond vielen mij twee thema’s het meeste op; vergankelijkheid en overgang. Ik heb hieronder een aantal voorbeelden van deze thema’s genoemd. Onder het genot van granaatappelpitjes en watermeloen luisterden we naar woordkunstenares Neske Beks. In een dialoog-achtige stijl droeg zij wat van haar oudere en haar recente gedichten voor. Het eerste gedicht ging over de lente, maar door het contrast dat geschept werd ook over de winter. De hoop en het vooruitkijken gelinkt aan Yalda paste hier goed bij. Ze stipte verschillende dualiteiten aan; winter en lente, dood en leven, zien en horen. Ze eindigde haar voordracht met een iteratie van Zullen we… De enige manier om de donkere dagen door te komen is naar de lente te kijken.

Ook, de charismatische Israëliër van Iraanse afkomst, Raphael Rodan volgde het thema van overgang; van verdriet naar geluk en van vervreemding naar intimiteit. Zijn verhaal begon wat treurig; zijn moeder groeide op in Iran en mocht toen ze zeven jaar was geworden eindelijk een keer mee naar de lokale markt. Toen ze groenten en fruit wilde pakken, tikte haar moeder haar echter corrigerend op de vingers. Bij thuiskomst vroeg Raphaels moeder waarom ze het fruit niet had mogen aanraken. Haar moeder had geantwoord dat het was omdat ze Joods waren en andere mensen het fruit dan niet meer wilden eten. Jaren later toen Raphaels moeder in Amsterdam was om Raphael op te zoeken, ontmoette ze de moeder van zijn Iraanse huisgenoot. Ze bleken geestverwanten en zo eindigde zijn verhaal toch nog met een vrolijke noot. Eveneens was het korte verhaal van Sholeh Rezazadeh in een woord ontroerend. De grootvader die zijn kleinkind zijn hoed liet gebruiken voor de sneeuwpop en zoveel gevoelens en waardering voor haar en zijn dochter had maar niet in staat leek dit te uiten. De thema’s van vergankelijkheid in de sneeuwpop en de onderdrukking van emoties in mannelijkheid kwamen schitterend tot uiting. Schrijfster en journaliste Judit Neurink droeg een stuk voor uit haar boek De Joodse Bruid. Deze roman focuste zich op het dagboek van Rahila en het Joodse verleden in Irak. Dit verleden wordt vaak verborgen of vergeten, maar luisterend naar haar voordracht leek haar boek een interessante personificatie van de veelzijdige geschiedenis van het Midden-Oosten.

Film, muziek en dans

Na de pauze werd de zaal weer verduisterd voor een filmpje ‘Kaarsjesavond’ van Harm Teunissen. Verschillende beelden van een menigte mensen met lichtjes vast wisselden elkaar af. Het leek de absolute epitome van de feestdagen. Achteraf bleek dat het ging om het vieren van de langste nacht in Zuid-Nederland. De zaal, duidelijk niet op de hoogte van deze traditie in Nederland vroeg om de precieze locatie. De volgende locatie van Yalda zou volgend jaar dus zomaar ineens in Gennep kunnen zijn. Edutainment labelde de presentatrice het. Daaropvolgend werd de ruimte donkerder gemaakt en werd er een filmpje getoond ‘Simorgh’ van Meghdad Asadi. Kalligrafisch uitziende vogels, verschillend ogend tussen pauwen en feniksen in, vlogen het scherm over. De strekking van het verhaal werd me niet meteen duidelijk, maar esthetisch bevredigend was het wel. Vanuit het publiek rees eveneens de vraag op voor de context. De vogels kwamen van Perzische mythes en in het filmpje kwamen zij van individuele vogels samen in een gezamenlijke groep. Samen staan we sterker, bleek de boodschap. De dans van Rachel dansgroep was een van de hoogtepunten van de avond. Het hoofd van de dansgroep begon met een vrouwelijke, sensuele dans. Haar zelfverzekerdheid en glimlach was onevenaarbaar. Een duo volgde haar met een gelijkend enthousiasme en een kwartier later stond zelfs de toeschouwers op de dansvloer.

Na de dans zorgde Pasha Karami en Nizar Rohana voor wat akoestische, traditionele muziek. Ik droomde even weg door de Tombak, een traditioneel Iraans percussie-instrument en je kon in de korte stiltes een speld horen vallen. De avond eindigde in de lounge met DJ Sertan waarbij ik zoals verwacht Iraanse liedjes voorbij hoorde komen, maar zelfs Dancehall. Al met al was de avond een aangename verrassing met veel variatie. De volgende evenementen zal ik zeker bijwonen!